Peter Andreas Hansen
Peter Andreas HANSEN (naskita en la 8-a de decembro 1795 en Tønder / Regiono Suda Danio, mortinta la 28-an de marto 1874 en Gotha) estis dana-germana astronomo.
Biografio
[redakti | redakti fonton]Estante filo de oraĵisto Hansen trejnitis kiel horloĝisto en Flensburg, kaj ekzercis la metion en Berlino kaj Tønder, en 1818-1820. Li, aliflanke, longe estis studento de sciencoj; kaj Dr Dircks, kuracisto praktikanta en Tønder, konvinkis lian patron por sendi Hansen en 1820 al Kopenhago, kie li gajnis la patronecon de H.C. Schumacher kaj altiris la personan avizon de reĝo Frederiko la 4-a.
La dana stelobservado tiam estis en progreso, kaj Hansen rajtis funkcii kiel la asistanto de Schumacher en laboro ligita kun ĝi, ĉefe en la nova konstruo de observatorio de Altona, 1821-1825.
De tie li venis al Gotha por estri la Seeberg-observatorion; nek li povus esti tentita por cedi la postenon per sinsekvaj invitoj anstataŭigi F.G.W. Struve en Tartu en 1829 respektive F.W. Bessel en Kenigsbergo en 1847.
La problemoj de gravita astronomio engaĝis la ĉefan parton de la atento de Hansen. Esplorado en la reciprokajn perturbojn de Jupitero kaj Saturno venkigis lin dum konkurso de la Berlina Akademio en 1830. Memoraĵo sur kometaj tumultoj estis kronita fare de la Pariza Akademio en 1850.
En 1838 li publikigis revizion de la luna teorio sub la titolo Fundamenta nova investigationis' kaj la plibonigitajn Tableoj de la luno surbaze de la 1857-a jaro kiam presigis ĝin la brita registaro. Ilia merito estis plue rekonita per stipendio de 1000 £ kaj per ilia adopto en la Nautical Almanac as from the issue for the year 1862 and other Ephemerides.
Teoria diskuto de la tumultoj en ili (longaj familiare konataj al lunaj ekspertoj kiel Darlegung) prezentiĝis en Abhandlungen der Sächsischen Akademie der Wissenschaften (1862-64).
Dum publikigo de la Tabeloj de Hansen de la Luno en 1857, astronomoj ĝenerale kredis ke la luna teorio estis finfine kompleta; sed ene de proksimume jardeko, oni rimarkis (ankaŭ danke al montroj fare de Simon Newcomb) ke la optimismo estis senbaza: devioj inter komputitaj kaj observitaj pozicioj komenciĝis kreski kun rapideco montrante ke plia rafinado estus necesa. Dum kelkaj jaroj la teorioj de Hansen daŭre estis utiligitaj kun la ĝustigoj de Newcomb sed ĝi estis poste (kiel ekde 1923) anstataŭita per la teorioj de E.W. Brown.
Kontaktoj kun Anglio
[redakti | redakti fonton]Hansen dufoje vizitis Anglion kaj estis dufoje (en 1842 kaj 1860) la ricevanto de Ora medalo de la Reĝa Astronomia Unuiĝo. Li komunikis al tiu socio en 1847 kapablan artikolon sur long-perioda luna malegaleco ( Memoirs Roy. Astr. Society, xvi. 465), kaj en 1854 unu sur la figuro de la luno, rekomendante la malĝustan hipotezon de ĝia deformado proksime de enorma alteco direktita rekte al la tero (samloke xxiv. 29). Al li estis aljuĝita la Copley-medalo fare de la Reĝa Societo de Londono en 1850, kaj liaj Solar Tables / suntabeloj, kompilitaj kun la asistado de Christian Olufsen, aperis en 1854.
Hansen donis en 1854 la unuan sugeston ke la akceptita distanco de la suno estus tro grandaj je kelkaj milionoj da mejloj (Month. Notices Roy. Astr. Soc. (Monato. Avizoj Roy. Astr. Soc.) xv. 9). La kalkuleraro de la rezulto de J.F. Encke iĝis evidenta tra la reserĉoj de Hansen pri luna malegaleco.
Honoroj
[redakti | redakti fonton]En 1865, li estis elektita eksterlanda membro de Reĝa sveda Akademio de Sciencoj. Nomitis lernejo kaj strato en Gotha por li; kratero sur la Luno kaj la asteroido 4775 Hansen. Sur Großer Inselsberg starigitis en 1995 memorŝtono por Hansen. Hansen mortis en 1874, en la nova observatorio en Gotha, kies starigon li prizorgis en 1857. Ekde 1951 la tomboŝtono troviĝas sur la Ĉeftombejo de Gotha.
Jen aliaj honoroj:
- 1849: membro de American Academy of Arts and Sciences
- 1850: Copley-medalo de Royal Society
- 1858: membro de Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina
- 1860: ormedalo de Royal Astronomical Society
- 1866: koresponda membro de Accademia dei Lincei en Romo
- 1866: ordeno Pour le mérite für Wissenschaften und Künste
Verkoj
[redakti | redakti fonton]- Ausführliche Methode, mit dem Fraunhoferschen Heliometer Beobachtungen anzustellen. Gotha (1827)
- Untersuchungen über die gegenseitigen Störungen von Jupiter und Saturn. Berlin (1831)
- Ermittelung der absoluten Störungen in Ellipsen von beliebiger Excentricität und Neigung. Gotha (1843)
- Auseinandersetzung einer zweckmäßigen Methode zur Berechnung der absoluten Störungen der kleinen Planeten. Abt. 1-3. Leipzig (1856-59)
- Fundamenta nova investigationis orbitae verae, quam luna perlustrat. Gotha (1838)
- Tables de la lune. London (1857)
- Darlegung der theoretischen Berechnung der in den Mondtafeln angewandten Störungen. 2 Tle. Leipzig (1862-64)
- Die Theorie des Äquatoreals. Leipzig (1855)
- Theorie der Sonnenfinsternisse und verwandter Erscheinungen. Leipzig (1858)
- Störungen der großen Planeten: besonders des Jupiters. Leipzig (1875)
Literaturo
[redakti | redakti fonton]- Hansen, Peter Andreas, in: Biographisches Lexikon für Schleswig-Holstein und Lübeck, Band 11, Neumünster 2000, S. 150-153; mit ausführlichen Nachweisen neuerer Literatur
- Manfred Strumpf. Gothas astronomische Epoche. Horb am Neckar: Geiger, 1998. ISBN 3-89570-381-8.
- Felix Lühning. „...Eine ausnehmende Zierde und Vortheil“. Geschichte der Kieler Universitätssternwarte und ihrer Vorgängerinnen 1770–1950. Zwei Jahrhunderte Arbeit und Forschung zwischen Grenzen und Möglichkeiten. Neumünster: Wachholtz, 2007 (Habilitationsschrift, Fachbereich Mathematik der Universität Hamburg 2002). S.89–91.
- Biografio ĉe NDB